[4 CHI TIẾT] Hợp đồng quyền chọn là gì? Cách thức hoạt động

Hợp đồng quyền chọn là sản phẩm thuộc chứng khoán phái sinh đem lại cơ hội sinh lời cao cho các nhà đầu tư. Vậy nên các nhà đầu tư cần hiểu về hợp đồng quyền chọn là gì? cách thức hoạt động như thế nào? đặc điểm của loại hợp đồng này để đầu tư hiệu quả. Chia sẻ dưới đây sẽ giúp nhà đầu tư hiểu hơn về hợp đồng quyền chọn trong đầu tư.

I. Tổng quan về hợp đồng quyền chọn

1. Hợp đồng quyền chọn là gì? Yếu tố cấu thành hợp đồng quyền chọn

a. Hợp đồng quyền chọn là gì?

Hợp đồng quyền chọn hay gọi theo một cách đơn giản là quyền chọn (viết tắt là HĐQC) được định nghĩa là “một lời hứa đáp ứng các yêu cầu để hình thành hợp đồng và hạn chế quyền của người hứa khi rút lại một đề nghị.

Hợp đồng quyền chọn có tên tiếng Anh là Option Contract là thỏa thuận cho phép nhà đầu tư sở hữu quyền mua/bán một loại hàng hóa nhất định. Trong loại hợp đồng này, người sở hữu sẽ có quyền mua hoặc bán hàng hóa với mức giá thỏa thuận, giao dịch được thực hiện ở trong một thời gian nhất định trước khi hợp đồng hết hạn.

Hoặc cũng thể hiểu hợp đồng quyền chọn là một hợp đồng cho phép người mua nắm giữ nó được mua (nếu là quyền chọn mua) hoặc được bán (nếu là quyền chọn bán) một khối lượng hàng hóa cơ sở nhất định tại một mức giá xác định và trong một thời gian nhất định. Các hàng hóa cơ sở có thể là: cổ phiếu, trái phiếu,…

Xét về định nghĩa của Hợp đồng quyền chọn cũng có một số điểm tương tự với hợp đồng tương lai, tuy nhiên đối với HĐQC lại có một số điểm riêng biệt nhất định. Các nhà đầu tư khi sử dụng loại hợp đồng này sẽ không có nghĩa vụ bắt buộc phải thực hiện vị thế của mình.

Hợp đồng quyền chọn thường được các nhà đầu tư sử dụng để phòng ngừa các rủi ro xảy ra với vị thế hiện tại của mình, đồng thời cũng có thể thể hiện các giao dịch mua bán đầu cơ. Đây được xem là một trong các công cụ tài chính phái sinh có thể được dựa trên nhiều loại tài sản cơ sở khác nhau trong đó bao gồm cả tiền mã hóa, cổ phiếu hay các chỉ số trong tài chính.

b. Yếu tố cấu thành nên một hợp đồng quyền chọn

HĐQC có nhiều loại với các yếu tố cấu thành khác nhau. Dưới đây là chi tiết các yếu tố cấu thành nên một hợp đồng quyền chọn nhà đầu tư nên nắm rõ đó là:

Loại quyền: Quyền chọn bán hay quyền chọn mua
Kích cỡ (Volume) của lệnh liên quan đến số lượng hợp đồng được giao dịch
Tài sản cơ sở: cũng tương tự như hợp đồng kỳ hạn, tài sản cơ sở của HĐQC có thể là bất kỳ một loại hàng hóa nào, có thể là tài sản, trái phiếu, cổ phiếu, tiền tệ, chỉ số, lãi suất,…
Ngày đáo hạn (Expiry Date) đây là thời điểm được xác định trong tương lai theo thỏa thuận trong hợp đồng.
Kỳ hạn quyền chọn là thời gian từ ngày ký hợp đồng đến ngày đáo hạn
Giá quyền chọn hay phí quyền chọn (Premium) của mỗi nhà đầu tư khi tham gia hợp đồng sẽ đều phải trả phí quyền chọn cho quyền mà mình lựa chọn do hợp đồng cấp.
Giá thực thi (Strike Price) là mức giá của tài sản cơ sở được ấn định từ trước theo hợp đồng.

*Yếu tố cấu thành nên một sản phẩm hợp đồng quyền chọn*

2. Đặc điểm và ưu nhược điểm của hợp đồng quyền chọn

a. Đặc điểm của hợp đồng quyền chọn

HĐQC, HĐ tương lai và HĐ kỳ hạn đều thuộc chứng khoán phái sinh nên cũng có một số đặc diểm tương đồng với nhau. Tuy nhiên, HĐQC sở hữu các đặc điểm riêng biệt đó là:

Tài sản cơ sở của HĐQC có thể là bất kỳ hàng hóa nào. Các tài sản cơ sở trong giao dịch này không cần được chuẩn hóa về số lượng, khối lượng, giá trị hay các điều khoản.
Loại chứng khoán phái sinh này được quyền giao dịch trên thị trường OTC và không được niêm yết. Đối với thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay chỉ có duy nhất hợp đồng tương lai là loại chứng khoán phái sinh được niêm yết.
Thời điểm ký hợp đồng thường không xảy ra việc trao đổi và thanh toán tài sản. Sẽ tùy vào kiểu quyền chọn mà hoạt động này sẽ được thực hiện sau đó hay tại các thời điểm đáo hạn.
Trong giao dịch của các bên tham gai vào hợp đồng sẽ không cần phải ký quỹ mà sẽ phải chịu phí quyền chọn (premium). Người mua quyền chọn có nghĩa vụ phải trả cho người bán quyền chọn một khoản phí nhất định.
Đối với thời điểm đáo hạn, người mua có thể quyết định giữa việc thực hiện quyền (mua hay bán) hoặc không thực hiện quyền chứ không bắt buộc. Nếu trường hợp bên mua thực hiện quyền thì người bán sẽ phải có nghĩa vụ thực hiện theo các điều khoản đã có trong hợp đồng. Điều này được hiểu đó là sẽ bán nếu hợp đồng quyền chọn mua hay mua nếu đó là quyền chọn bán với mức giá như đã được thỏa thuận.
Trong trường hợp lỗ thì người mua Option chỉ lỗ trong phạm vi tiền cược (khoản phí).

Các bên khi tham gia hợp đồng này có thể đóng vị thế của mình qua việc tham gia một HĐQC khác nhưng ở vị thế đối với vị thế trước đó. Tức là nếu nhà đầu tư đang sở hữu quyền chọn mua thì nhà đầu tư có thể đóng vị thế qua việc bán lại quyền chọn mua đó. Hoặc nếu nhà đầu tư đã bán một quyền chọn mua thì sẽ đóng vị thế bằng việc mua một quyền chọn mua với cùng giá thực hiện, cùng tài sản cơ sở và cùng ngày đáo hạn.

*Đặc điểm và ưu nhược điểm của hợp đồng quyền chọn*

b. Ưu nhược điểm của hợp đồng quyền chọn

Trên thực tế,giao dịch HĐQC chưa thực sự phổ biến nhiều trên thị trường đầu tư tại Việt Nam. Vậy nên nhà đầu tư cần hiểu về những ưu nhược điểm của sản phẩm chứng khoán phái ính này để từ đó chiến lược giao dịch hiệu quả.

Ưu điểm (điểm nổi bật) của hợp đồng quyền chọn

Đây là loại hợp đồng có thể được các nhà đầu tư sử dụng để phòng ngừa rủi ro thị trường đối với các vị thế sẵn có.
Nhà đầu tư có thể thông qua các loại hợp đồng này để đầu tư một linh hoạt hơn trong việc đầu cơ giá của các tài sản cơ sở.
Sử dụng sản phẩm này cho phép đầu tư với nhiều chiến lược giao dịch và kết hợp, tiềm ẩn nhiều cơ chế rủi ro hay phần thưởng riêng biệt.
Xu hướng thị trường tăng hay giảm hoặc không đổi thf vẫn có khả năng thu được lợi nhuận.
Option contract là công cụ bảo hiểm, giảm thiểu rủi ro khi đầu tư. Trường hợp nhà đầu tư chọn mua quyền chọn bán, trong trường hợp giá cổ phiếu đi ngược với dự đoán ban đầu khi này lợi nhuận từ quyền chọn bán mang lại sẽ giảm thiểu rủi ro bởi cổ phiếu đang nắm giữ xuống giá.
Giao dịch HĐQC kết hợp sẽ cho phép nhà đầu tư tối ưu mức lợi nhuận cao nhất khi giao dịch trong trường hợp biến động giá diễn biến đúng xu hướng mà người chơi dự đoán. Qua việ bán quyền chọn nhà đầu tư đã có thể thu lại mức lợi nhuận kép, tối ưu lợi nhuận.
Ưu điểm của HĐQC đó là sẽ cho phép nhà đầu tư hưởng lợi từ biến động giá chứng khoán mà không cần thanh toán hết toàn bộ giá trị chứng mã chứng khoán đó.

Nhược điểm của hợp đồng quyền chọn đó là:

Trên thực tế việc tính phí và cơ chế làm việc của HĐQC không phải lúc nào cũng dễ hiểu.
Đối với người ở vị thế bán thường có mức rủi ro khá cao.
Trong các sản phẩm chứng khoán thông thường thì loại chứng khoán phái sinh này có chiến lược giao dịch phức tạp.
Thị trường hoạt động của loại sản phẩm chứng khoán phái sinh này thường có mức độ thanh khoản thấp nên thường không phổ biến và kém hấp dẫn.
Giá trị của phí quyền chọn luôn biến động và thường có xu hương giảm khi gần đến ngày đáo hạn của hợp đồng.
Giao dịch tại thị trường Việt Nam chủ yếu trên thị trường phi tập trung vậy nên tính thanh khoản của HĐQC khá thấp.

3. Phí thực hiện quyền chọn

Các yếu tố ảnh hưởng tới giá trị của phí thực hiện quyền chọn đó là: giá thực hiện, giá tài sản cơ sở, biến động của thị trường (hay chỉ số) tương ứng và thời gian còn lại tính đến ngày đáo hạn. Mỗi yếu tố sẽ có một tác động khác nhau đối với phí thực hiện các quyền chọn bán và mua chi tiết như sau:

	Phí thự hiện call option	Phí thực hiện Put Option
Khi giá tài sản tăng	Tăng	Giảm
Giá thực hiện cao	Giảm	Tăng
Thời hạn hợp đồng giảm	Giảm	Tăng
Mức độ biến động	Tăng	Tăng

Qua đây có thể thấy giá trị của tài sản và giá thực hiện đem lại những tác động đối lập lên phí thực hiện quyền chọn. Thời gian đến ngày đáo hạn càng gần thì phí để thực hiện quyền chọn bán hay mua đều giảm. Nguyên nhân bởi xác suất để các hợp đồng đó đem lại lợi nhuận cho nhà đầu tư sẽ thấp hơn.

Đồng thời có thể thấy mức biến động của thị trường lớn sẽ thường khiến mức phí thực hiện quyền chọn tăng cao hơn. Như vậy phí thực hiện HĐQC sẽ là kết quả của những yếu tố này kết hợp với các ảnh hưởng khác.

Nhà đầu tư mở tài khoản chứng khoán VPS hoặc chuyển ID môi giới 6327 – Nguyễn Đức Đông hoặc K255 – Nguyễn Thị Phương để được hỗ trợ phần mềm Robot chứng khoán Dstock và phần mềm phân tích cổ phiếu Dchart. Đây là 2 công cụ sản phẩm hỗ trợ các nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro khi đầu tư và nâng cao hiệu quả lợi nhuận. Tải trên IOS, ANDROID.

*Tải Robot chứng khoán Dstock phân tích điểm mua/bán chính xác cực cao trên nền tảng IOS, ANDROID*

II. Cách thức hợp đồng quyền chọn hoạt động

1. Cách thức hợp đồng quyền chọn hoạt động

Quyền chọn mua (Call Option)

Đối với quyền chọn mua đó là một hợp đồng giữa 2 bên trong đó một bên cho bên kia được quyền mua một loại chứng khoán nào đó với một mức giá và số lượng xác định vào một ngày nhất định trong tương lai hoặc trong một thời hạn nhất định.

Người mua Call Option cần phải trả cho người bán Call Option mọt khoản phí đó gọi là tiền cước.
Người mua Call Option sẽ là ngươi theo quan điểm giá lên
Đến thời hạn thực hiện hợp đồng nếu giá thị trường lên cao hơn giá thực hiện ghi trong hợp đồng thì người mua Call Option sẽ có quyền thực hiện quyền mua chứng khoán của mình

*Cách thức hợp đồng quyền chọn hoạt động*

Quyền chọn bán (Put Option)

Quyền chọn bán là một hợp đồng giữa hai bên trong đó một bên cho bên kia được quyền bán một loại chứng khoán nào đó với một mức giá, số lượng xác định vào ngày nhất định trong tương lai hoặc trong thời hạn nhất định.

Người mua Put Option cần phải trả cho người bán một khoản phí đó là tiền cước
Người mua Put Option đứng trên lập trường giá giảm

2. Quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia Hợp đồng quyền chọn

Chi tiết về quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia HĐQC chi tiết tại đây:

Quyền chọn mua:

Người mua call Option có quyền mua tài sản cơ sở.
Người bán call Option nhận phí quyền chọn
Nghĩa vụ của người mua call Option trả phí quyền chọn
Nghĩa vụ của người bán call Option bán tài sản cơ sở.

Quyền chọn bán:

Người mua put option có quyền bán tài sản cơ sở
Người bán put option có quyền nhận phí quyền chọn
Nghĩa vụ của người mua put option trả phí quyền chọn
Nghĩa vụ của người bán put option mua tài sản cơ sở.

*Quyền và nghĩa vụ của các bên khi tham gia Hợp đồng quyền chọn*

III. Các trường hợp khi mua một hợp đồng quyền chọn

Thường thì sẽ có 2 trường hợp chính khi mua một hợp đồng quyền chọn đó là:

Trường hợp 1: Giá thị trường > Giá thực hiện

Trong trường hợp này các nhà giao dịch có thể mua tài sản cơ sở ở mức giá rẻ và sau khi cộng cả phí thực hiện quyền chọn và nhận thấy có tiềm năng lợi nhuận thì họ có thể chọn quyền thực hiện hợp đồng để kiếm lợi nhuận.

Trường hợp 2: Giá thị trường < Giá thực hiện

Đối với trường hợp 2 thì hợp đồng được coi là vô dụng và nhà đầu tư không có lý do để thực hiện quyền chọn này. Khi hợp đồng không được thực hiện, người ở vị thế mua chỉ mất phí mua quyền chọn đã phải thanh toán để mua vị thế đó chứ không chịu khoản lỗ lớn như khi thực hiện mua như hợp đồng.

Điểm lưu ý cho nhà đầu tư đó là dù người mua có thể lựa chọn thực hiện hoặc không thực hiện quyền chọn mua hoặc quyền chọn bán của mình, nhưng người ở vị thế bán sẽ phải thực hiện vị thế của mình nếu người mua quyết định thực hiện hợp đồng.

Nên trong trường hợp người mua quyền chọn mua quyết định thực hiện HĐ của mình thì người bán có nghĩa vụ phải bán tài sản cơ sở đó. Cũng tương tự trường hợp một nhà đầu tư mua một quyền chọn bán và quyết định sẽ thực hiện nó thì người bán có nghĩa vụ phải mua tài sản cơ sở từ người đã mua hợp đồng.

*Trường hợp khi mua một hợp đồng quyền chọn và điểm phân biệt quyền chọn mua, quyền chọn bán*

Điểm so sánh giữa quyền chọn mua và quyền chọn bán đó là:

	Quyền chọn mua	Quyền chọn bán
Mua	Cần trả một khoản phí Được quyền mua Có quyền hủy hợp đồng Trường hợp lỗ thì lỗ tối đa bằng khoản phí đã trả Trường hợp lãi thì có thể lãi vô hạn	Cần trả một khoản phí Được quyền bán Có quyền hủy hợp đồng TH lỗ thì lỗ tối đa bằng khoản phí đã trả TH lãi thì có thể lãi vô hạn
Bán	Sẽ thu được 1 khoản phí Nghĩa vụ bán Không được quyền hủy hợp đồng TH lãi thì lãi tối đa bằng khoản phí thu TH lỗ thì có thể lỗ vô hạn	Thu được 1 khoản phí Có nghĩa vụ mua Không được quyền hủy HĐ TH lãi thì tối đa bằng khoản phí TH lỗ thì có thể lỗ vô hạn

IV. So sánh hợp đồng quyền chọn và hợp đồng tương lai

Điểm giống nhau của hợp đồng quyền chọn và hợp đồng tương lai đó là:

Đây là 2 loại hợp đồng của chứng khoán phái sinh và cả 2 đều có tài sản cơ sở là cổ phiếu, chứng chỉ quỹ,…
Sẽ đều phải trả một mức phí nhất định để mua hợp đồng
Nhà đầu tư có thể lựa chọn 2 phương thức để thanh toán đó là thanh toán bằng tiền mặt hoặc chuyển giao tài sản cơ sở.
Thời gian đáo hạn được xác định cụ thể trong hợp đồng
Các hình thức chuyển giao tài sản sẽ được các nhà đầu tư thực hiện với nhau
Để giảm rủi ro trong thanh toán thì cả hai loại này đều được trung tâm bù trừ đảm bảo thanh toán.

*So sánh các điểm hợp đồng quyền chọn và hợp đồng tương lai*

Điểm khác nhau của hợp đồng quyền chọn và hợp đồng tương lai đó là:

Tiêu chí	Hợp đồng quyền chọn	Hợp đồng tương lai
Tính chuẩn hóa	Tài sản cơ sở không cần chuẩn hóa và có thể là tài sản bất kỳ	Sẽ được chuẩn hóa về khối lượng điều khoản, giá trị của tài sản cơ sở,.. vì hợp đồng tương lai được giao dịch trên sở giao dịch chứng khoán phái sinh và niêm yết.
Nơi niêm yết giao dịch	Niêm yết và giao dịch trên thị trường phi tập trung	Niêm yết và giao dịch trên thị trường tập trung
Ký quỹ và bù trừ	Nhà đầu tư khi tham gia sẽ không cần phải ký quỹ.Người mua quyền chọn chỉ cần phải trả phí quyền chọn khi ký HĐ. Sau đó, bên bán sẽ có trách nhiệm thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ với bên mua	Để đảm bảo cho việc thanh toán việc yêu cầu các nhà đầu tư ký quỹ là bắt buộc. Hợp đồng tương lai sẽ được cập nhập thông itn về lãi hay lỗ và tài khoản ký quỹ của mình theo giá thực tế và sẽ được gọi để ký quỹ bổ sung nếu cần.
Đóng vị thế	Sẽ có 2 quyền chọn đó là quyền chọn mua và quyền chọn bán để nhà đầu tư được lựa chọn	Chủ sở hữu có thể đóng vị thế bất cứ khi nào chỉ cần tham gia vị thế ngược đối với hợp đồng tương lai tương tự. Nhà đầu tư có thêm lợi thế trong việc sử dụng vốn đầu tư.
Tính bắt buộc	Nghĩa vụ của nhà đầu tư sẽ phải thực hiện theo hợp đồng vào ngày đáo hạn	Nhà đầu tư có quyền thực hiện theo hợp đồng vào ngày đáo hạn.
Quy mô hợp đồng	Cần phụ thuộc vào các điều khoản được thỏa thuận trên HĐ quy định	Không có quy mô hợp đồng

Như vậy, có thể thấy hợp đồng quyền chọn được sử dụng rất linh hoạt trong các tình huống khác nhau. Ngoài việc lựa chọn trong đầu cơ thì còn có thể hỗ trợ nhà đầu tư thực hiện chiến lược phòng ngừa rủi ro.

Hy vọng với những chia sẻ hữu ích về hợp đồng quyền chọn ở bài viết này sẽ giúp nhà đầu tư hiểu hơn về loại hợp đồng này và từ đó có kế hoạch sử dụng trong thị trường đầu tư một cách hiệu quả và tối ưu nhất.

Nhà đầu tư tham khảo một số dịch vụ chứng khoán hiện tại chúng tôi đang cung cấp như: Dữ liệu chứng khoán cho Amibroker, Robot chứng khoán, Youtube chứng khoán,.. hãy truy cập website: chungkhoanlagi.vn hoặc hotline: 0372.095.129 để biết thêm chi tiết.