Khi bắt đầu tham gia thị trường đầu tư chứng khoán, chia sẻ từ những người đi trước sẽ hỗ trợ các F0 tránh được mọi sai lầm không đáng có. Vậy chứng khoán phái sinh cho người mới bắt đầu cần lưu ý điều gì? Cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết tại bài viết dưới đây.
1. Tổng quan về chứng khoán phái sinh cho người mới bắt đầu
a. Chứng khoán phái sinh là gì?
Căn cứ theo Luật Chứng khoán 2019 tại khoản 9 Điều 4 định nghĩa: Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đông, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.
Hiểu theo cách đơn giản thì chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá của một tái sản cơ sở. Chứng khoán phái sinh quy định về quyền lợi và nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng với việc thanh toán hoặc chuyển giao tài sản cơ sở với một mức giá được thỏa thuận trước vào một thời điểm nhất định trong tương lai.
Để đạt được thành công khi đầu tư chứng khoán phái sinh cho người mới bắt đầu thì nhà đầu tư cần nắm được khái niệm, các thuật ngữ cơ bản của chứng khoán phái sinh từ đó đầu tư chứng khoán phái sinh không bị bỡ ngỡ. Chứng khoán phái sinh viết tắt là CKPS.
b. Phân loại chứng khoán phái sinh trên thị trường
Hiện nay trên thị trường CKPS có 4 loại phổ biển đó là:
- Hợp đồng kỳ hạn: Đây là một thỏa thuận giữa hai bên tham gia để mua và bán một loại tài sản ở một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá được xác định trước ngay ở thời điểm hiện tại.
- Hợp đồng tương lai: Là hợp đồng kỳ hạn được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán.
- Hợp đồng quyền chọn: Bao gồm quyền chọn mua và quyền chọn bán.
- Hợp đồng hoán đổi: Là một thỏa thuận giữa hai bên về việc hoán đổi các dòng tiền phát sinh từ các công cụ tài chính trong tương lai.
c. Thuật ngữ cơ bản về chứng khoán phái sinh
Dưới đây là một số thuật ngữ cơ bản về chứng khoán phái sinh cho người mới bắt đầu nên tìm hiểu và nắm được trước khi tham gia thị trường này:
Sản phẩm của CKPS sẽ áp dụng tại Việt Nam bao gồm hợp đồng tương lai và chỉ số chứng khoán, hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ chi tiết dưới đây:
- Hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán là HĐTL dựa trên tài sản cơ sở là chỉ số chứng khoán
- Hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ là hợp đồng tương lai dựa trên tài sản cơ sở là trái phái chính phủ hoặc trái phiếu giả định có một số đặc trưng cơ bản của trái phiếu chính phủ.
- Tài sản cơ sở: là chứng khoán và các tài sản khác được sử dụng làm cơ sở để xác định giá trị CKPS.
- Thị trường giao dịch CKPS: Là địa điểm, hình thức trao đổi thông tin để tập hợp lệnh mua, bá và giao dịch CKPS hoặc để thực hiện bù trừ, thanh toán giao dịch các CKPS.
- Đầu tư CKPS là việc mua.bán CKPS niêm yết hoặc thỏa thuận giao dịch hợp đồng CKPS trên thị trường
- Kinh doanh CKPS là việc thực hiện một hoặc một số các hoạt động gồm môi giới, tự doanh, tư vấn đầu tư.
Vị thế là một CKPS tại một thời điểm là trạng thái giao dịch và khối lượng CKPS còn hiệu lực mà nhà đầu tư đang nắm giữ tính tới thời điểm hiện tại.
- Vị thế mở một CKPS là việc nhà đầu tư đang nắm giữ CKPS còn hiệu lực, chưa được thanh lý hoặc tất toán.
- Khối lượng mở của CKPS tại một thời điểm đó là khối lượng CKPS đang còn được lưu hành tại thời điểm đó, chưa được thanh lý hoặc chưa đc tất toán.
- Vị thế ròng một CKPS tại một thời điểm là chênh lệch giữa vị thế mua đã mở và vị thế bán đã mở của CKPS đó tại cùng một thời điểm.
- Giới hạn vị thế một CKPS là vị thế ròng tối đa của CKPS đó, hoặc CKPS đó và các CKPS khác dựa trên cùng một tài sản cơ sở mà nhà đầu tư được quyền nắm giữ tại một thời điểm.
- Giới hạn lệnh giao dịch một CKPS là số lượng CKPS tối đa có thể đặt trên một lệnh giao dịch.
- Giới hạn lệnh tích lũy một CKPS là số lượng CKPS tối đa trên các lệnh giao dịch giao dịch chờ thực hiện có thể đặt từ một tài khoản giao dịch.
Thành viên giao dịch CKPS là thành viên của Sở giao dịch chứng khoán được thực hiện nghiệp vụ tự doanh và môi giới CKPS
- Tài khoản giao dịch là tài khoản mở tại thành viên giao dịch để thực hiện giao dịch CKPS của khách hàng
- Thành viên giao dịch đặc biệt là ngân hàng thương mại và là thành viên của sở giao dịch chứng khoán được đầu tư CKPS trên trái phiếu chính phủ
- Thành viên tạo lập thị trường là thành viên giao dịch, thành viên giao dịch đặc biệt được thực hiện hoạt động tạo lập thị trường cho một hoặc một số CKPS.
Thành viên bù trừ là công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại được thực hiện bù trừ, thanh toán giao dịch CKPS.
- Thành viên bù trừ chung là thành viên bù trừ được bù trừ, thanh toán giao dịch CKPS của mình, các khách hàng môi giới của mình và cung cấp dịch vụ bù trừ, thanh toán giao dịch CKPS cho các thành viên không bù trừ và khách hàng của các thành viên không bù trừ đó.
- Thành viền bù trừ trực tiếp là thành viên bù trừ chỉ được thực hiện bù trừ, thanh toán giao dịch CKPS của mình và các khách hàng môi giới của mình.
Giá tham chiếu là mức giá do sở giao dịch chứng khoán và được dùng làm cơ sở để xác định cao nhất (giá trần), giá thấp nhất (giá sàn) trong ngày giao dịch
- Giá thanh toán là giá khớp lệnh giao dịch hợp đồng tương lai giữa các nhà đầu tư thông qua hệ thống giao dịch của sở giao dịch chứng khoán.
- Giao dịch cuối ngày là mức giá được xác định cuối ngày giao dịch để tính toán lãi lỗ hàng ngày của các vị thế, được VSD xác định giá dựa trên thông tin giá giao dịch hợp đồng tương lai do sở giao dịch chứng khoán cung cấp.
- Giá thanh toán cuối cùng là mức giá được xác định ngày giao dịch cuối cùng để xác định nghĩa vụ thanh toán khi thực hiện hợp đồng.
Thực hiện hợp đồng là việc các bên tham gia giao dịch hợp đồng tương lai thực hiện việc mua hoặc bán tài sản cơ sở hoặc thanh toán khoản chênh lệch giữa giá thanh toán cuối ngày và giá thanh toán, giá thanh toán cuối cùng theo nội dung của hợp đồng và quy chế của VSD
Ký quỹ là việc bên có nghĩa vụ gửi một khoản tiền hoặc chứng khoán được chấp nhận ký quỹ để đảm bảo nghĩa vụ thanh toán giao dịch CKPS của bên có nghĩa vụ.
- Tài khoản ký quỹ là tài khoản được mở cho các nhà đầu tư, thành viên bù trừ để quản lý tài sản ký quỹ và tài sản cơ sở với mục đích chuyển giao, hạch toán lãi lỗ vị thế hàng ngày và thực hiện hợp đồng
- Kỹ quỹ ban đầu là việc ký quỹ trước khi thực hiện CKPS
- Giá trị ký quỹ duy trì yêu cầu sẽ là giá trị ký quỹ tối thiểu mà bên có nghĩa vụ phải duy trì và do VSD tính toán đối với số CKPS trên một tài khoản giao dịch.
- Tỷ lệ ký quỹ bằng tiền là tỷ lệ giữa giá trị tài sản ký quỹ bằng tiền so với tổng giá trị tài sản phải ký quỹ.
- Giá trị tài sản ký quỹ gồm số dư trên tài khoản tiền gửi ký quỹ và giá trị danh mục chứng khoán ký quỹ được xác định theo giá thị trường và tỷ lệ chiết khấu theo quy chế của VSD
- Tỷ lệ sử dụng tài sản ký quỹ là tỷ lệ giữa giá trị ký quỹ duy trì yêu cầu đối với tổng giá trị tài sản ký quỹ hợp lệ.
Quỹ bù trừ là quỹ hình thành từ các khoản đóng góp của thành viên bù trừ với mục đích bồi thường thiệt hại và hoàn tất các giao dịch CKPS đứng tên thành viên bù trừ trong trường hợp thành viên bù trừ, nhà đầu tư mất khả năng thanh toán.
Bù trừ là quá trình xác định vị thế ròng để tính toán nghĩa vụ tài chính của các bên tham gia giao dịch.
Thế vị là việc giao dịch gốc giữa các thành viên bù trừ bên bán và bên mua sẽ được thay thế bằng giao dịch giữa TVBT bên bán với VSD và giao dịch giữa VSD với TVBT bên mua.
Giao dịch đối ứng là việc mở một vị thế mua (hoặc bán) mới nhằm làm giảm vị thế bán (hoặc mua) đã mở trước đó.
Tài khoản giao dịch tổng là tài khoản giao dịch của nhà đầu tư mà các vị thế mua và bán của cùng một hợp đồng tương lai (có cùng tài sở cơ sở và cùng tháng đáo hạn) được mở và duy trì cho đến khi TVBT có thể đề nghị thực hiện đối trừ trên cơ sở thỏa thuận hoặc yêu cầu của nhà đầu tư.
d. Đầu tư chứng khoán phái sinh và việc thanh toán hàng ngày
Chứng khoán phái sinh cho người mới bắt đầu khi giao dịch rất cần nắm giữ vị thế trong các hợp đồng chứng khoán phái sinh sẽ phải thực hiện thanh toán toàn bộ lãi lỗ phái sinh từ các vị tế đó mỗi ngày:
- Nếu tài khoản chứng khoán phái sinh của nhà đầu tư lỗ ròng: khi này các nhà đầu tư sẽ cần phải thanh toán đầy đủ toàn bộ số lỗ phát sinh chậm nhất đến 9h sáng ngày hôm sau.
- Nếu tài khoản chứng khoán phái sinh của nhà đầu tư lãi ròng: Nhà đầu tư khi này sẽ nhận được đầy đủ số lãi phát sinh sau 11h sáng ngày hôm sau.
e. Quy mô hợp đồng được tính toán
Tương tự như giá của mỗi cổ phiếu, quy mô của hợp đồng phái sinh sẽ cho biết giá trị đầu tư mà nhà đầu tư đang tham gai là bao nhiêu. Và công thức tính quy mô hợp đồng áp dụng công thức sau:
Quy mô hợp đồng = Giá hợp đồng tương lai * hệ số nhân.
2. Hướng dẫn đầu tư chứng khoán phái sinh cho người mới bắt đầu
Dưới đây là những chia sẻ về các bước hướng dẫn đầu tư chứng khoán phái sinh cho người mới bắt đầu. Về cơ bản nhà đầu tư chỉ cần thực hiện theo 4 bước như sau:
- Bước 1: Đăng ký mở tài khoản giao dịch để đầu tư CKPS
Khi tham gia thị trường chứng khoán bắt buộc các nhà đầu tư cần phải đăng ký một tài khoản chứng khoán để thực hiện các giao dịch. Tài khoản chứng khoán này là chứng khoán cơ sở. Trước tiên phải đăng ký mở tài khoản giao dịch chứng khoán cơ sở sau đó mới có thể đăng ký mở tài khoản chứng khoán phái sinh.
Xét về thị phần CKPS thì công ty chứng khoán VPS chiếm gần 60% thị phần và đây là công ty chứng khoán tốt nhất hiện nay để thực hiện mở chứng khoán phái sinh tại Việt Nam.
Đặc biệt VPS hỗ trợ mở tài khoản chứng khoán phái sinh Online 100%, nhà đầu tư không cần hồ sơ để hoàn thiện hợp đồng vì VPS áp dụng công nghệ mở tài khoản chứng khoán eKYC.
Khi mở tài khoản chứng khoán VPS hoặc chuyển ID môi giới nhập mã giới thiệu 6327 – Nguyễn Đức Đông hoặc K255 – Nguyễn Thị Phương sẽ được hỗ trợ sử dụng phần mềm Robot chứng khoán Dstock và phần mềm phân tích phái sinh Dchart. Tải trên IOS, ANDROID. Đây là 2 công cụ hỗ trợ phân tích điểm mua bán chính xác cực cao.
- Bước 2: Nộp tiền để thực hiện đầu tư chứng khoán phái sinh
Nhà đầu tư khi đã hoàn tất được việc mở tài khoản CKPS, nhà đầu tư sẽ được yêu cầu nộp tiền ký quỹ/ tài sản ký quỹ, ban đầu lên trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD). Khoản tiền cọc tối thiểu cần đóng theo đúng quy định.
Khi đã hoàn thiện nộp tiền ký quỹ, tài khoản CKPS của nhà đầu tư được kích hoạt. Nhà đầu tư có tư cách trở thành một thành viên của thị trường CKPS và có thể bắt đầu thực hiện các giao dịch đầu tư CKPS trên thị trường.
- Bước 3: Tiến hành giao dịch và đặt lệnh mua/bán
Nhà đầu tư khi tham gia giao dịch thì rất cần quan tâm tới việc lựa chọn mở vị thế hoặc đóng vị thế, tiến hành ký quỹ theo từng sản phẩm. Sau khi lệnh đã được xác nhận và chuyển đến hội sở, nhà đầu tư khi này hoàn toàn có thể phải ký quỹ nếu giao dịch vượt quá số tiền trong tài khoản.
Nhà đầu tư cũng cần liên hệ trực tiếp đến số hotline của công ty chứng khoán và trao đổi với giao dịch viên, yêu cầu họ đặt lệnh cho. Nhà đầu tư khi này chỉ cần theo dõi tỷ lệ sử dụng tài sản ký quỹ để kịp tiền vào quỹ trước khi kết thúc ngày giao dịch.
- Bước 4: Kết thúc
Các công ty chứng khoán vào cuối ngày giao dịch sẽ tiến hành hạch toán lãi, lỗ về tài khoản của các nhà đầu tư. Là một nhà đầu tư mới nên xem xét và cẩn trọng trong mọi quyết định của mình.
Chi tiết hướng dẫn đầu tư chứng khoán phái sinh cho người mới bắt đầu được chúng tôi chia sẻ trên 4 bước cơ bản trên. Nhà đầu tư có thể áp dụng để có thể tự tin tham gia đầu tư CKPS.
Bài viết trên đây, chúng tôi chia sẻ những thông tin cơ bản về các thuật ngữ về CKPS và hướng dẫn đầu tư chứng khoán phái sinh cho người bắt đầu hiệu quả. Hy vọng với những thông tin hữu ích trên hỗ trợ nhà đầu tư có chiến lược đầu tư CKPS hiệu quả.
Nhà đầu tư có thể tham khảo thêm một số dịch vụ chứng khoán chúng tôi đang cung cấp như: Dữ liệu Forex cho Amibroker, Phần mềm chứng khoán, Dữ liệu chứng khoán cho Amibroker, Youtube chứng khoán,… hãy truy cập website: chungkhoanlagi.vn hoặc số hotline: 0372.095.129 để biết thêm chi tiết.
