Thị trường chứng khoán là gì? Là nơi mua, bán chứng khoán. Trong những năm gần đây, chứng khoán đang trở thành một kênh đầu tư sinh lời tại Việt Nam. Nhà đầu tư cần nắm rõ những kiến thức về thị trường chứng khoán để có nền tảng cơ bản nhất. Cùng tìm hiểu về thuật ngữ thị trường chứng khoán là gì? Đặc điểm và những quy định cần biết.
1. Thị trường chứng khoán là gì? Phân loại thị trường chứng khoán?
a. Thị trường chứng khoán là gì?
Thị trường chứng khoán (sàn chứng khoán) đó là nơi diễn ra các hoạt động trao đổi, mua bán các loại chứng khoán (cổ phiếu, trái phiếu,…) tại sở giao dịch hoặc công ty môi giới chứng khoán. Hiện tại có hai sàn giao dịch chứng khoán lớn nhất Việt Nam đó là Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) và Sở Giao dịch Chứng khoán TP.Hồ Chí Minh (HoSE).
Hiểu theo cách chi tiết hơn thị trường chứng khoán là một tập hợp bao gồm người mua và người bán cổ phiếu (hay chứng khoán), thứ đại diện cho quyền sở hữu của họ đối với một doanh nghiệp, có thể bao gồm các cổ phiếu được niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán đại chúng, hoặc những cổ phiếu được giao dịch một cách không công khai.
Như cổ phần của một công ty tư nhân được bán cho các nhà đầu tư thông qua các nền tảng gọi vốn cộng đồng. Với những khoản đầu tư trên thị trường chứng khoán hầu hết được thực hiện thông qua môi giới chứng khoán và nền tảng giao dịch điện tử.
Thi trường chứng khoán đầu tiên trên thế giới ra đời từ cuối thế kỷ 13 tại thành phố Antwerp của Bỉ. Tại đây những nhà môi giới tập trung để giao dịch các món nợ của công ty, chính phủ và cả nợ cá nhân. Sau một thời gian, các món nợ này được chuyển sang hình thức cổ phiếu, trái phiếu hay các chứng chỉ quỹ.
Thị trường chứng khoán, thị trường cổ phiếu hay sàn chứng khoán chính là nơi phát hành giao dịch mua bán, trao đổi các loại cổ phiếu chứng khoán và được thực hiện chủ yếu tại Sở giao dịch chứng khoán hoặc thông qua các công ty môi giới chứng khoán.
b. Phân loại thị trường chứng khoán
+ Dựa theo sự luân chuyển các nguồn vốn Sàn chứng khoán hay thị trường chứng khoán được chia thành 2 loại đó là:
- Thị trường sơ cấp: Đây là nơi cổ phiếu lần đầu phát hành từ công ty để hút một nguồn vốn đầu tư, điều này giúp họ có thể huy động một số vốn trên thị trường chứng khoán. Hầu hết các nhà đầu tư mua trên thị trường sơ cấp là các tổ chức lớn hay quỹ đầu tư.
- Ví dụ thị trường sơ cấp: Cuối năm 2019, Yeah1 (YEG) phát hành hơn 30 triệu cổ phiếu với mức giá chào sàn là 300.000đ/cổ phiếu. Nên việc phát hành 30 triệu cổ phiếu YEG lần đầu tiên được thực hiện trên thị trường sơ cấp.
- Thị trường thứ cấp: Tại thị trường này cổ phiếu được mua lại sau khi phát hành sơ cấp. Người mua tại thị trường sơ cấp sẽ tiến hành mua bán đối với các nhà đầu tư chứng khoán trên thị trường. Tại thị trường thứ cấp tạo thanh khoản cho chứng khoán, với mục đích kiếm lợi nhuận, di chuyển dòng vốn hoặc các loại tài sản xã hội. Nên không có chứng khoán mới được sinh ra mà chỉ là chuyển đổi quyền sở hữu chứng khoán.
- Ví dụ thị trường thứ cấp: 30Tr cổ phiếu YEG sau khi phát hành được giao dịch bởi các nhà đầu tư với các mức giá khác nhau. Nên việc mua đi bán lại này diễn ra trên thị trường thứ cấp.
Có thể coi thị trường chứng khoán sơ cấp là “chợ đầu mối” cung cấp sản phẩm (chứng khoán) với mức giá gốc. Còn thị trường thứ cấp là chợ nhỏ lẻ, cửa hàng nơi chứng khoán được trao đổi mua bán với giá cả biến đổi không ngừng.
+ Dựa vào phương thức hoạt động của thị trường chia thành 2 thị trường
- Thị trường giao dịch tập trung (Sở giao dịch chứng khoán): Đây là thị trường giao dịch tại một trung tâm cụ thể nơi thực hiện việc mua và bán chứng khoán được diễn ra có tổ chức. Tất cả giao dịch thực hiện tại đây đều chi phối của Luật Chứng khoán. Thị trường giao dịch tập trung được đánh giá là mức độ rủi ro thấp.
- Thị trường tập trung (Thị trường OTC): Đây được gọi là thị trường không có địa điểm giao dịch cụ thể giữa các bên.Giao dịch chủ yếu được thực hiện do việc thỏa thuận của các bên mua bán với nhau. Chính bởi vậy nên tính uy tín và an toàn sẽ không cao, có thể dễ bị lừa đảo nếu không được phân tích kỹ.
+ Dựa vào hàng hóa trên thị trường
- Thị trường trái phiếu: Đó là nơi giao dịch và mua bán các trái phiếu đã được phát hành. Các trái phiếu này bao gồm trái phiếu công ty, trái phiếu Chính phủ và trái phiếu đồ thị.
- Thị trường cổ phiếu: Đây là nơi giao dịch và mua bán các loại cổ phiếu. Các cổ phiếu này bao gồm cổ phiếu thường và cổ phiếu ưu đãi.
- Thị trường các công cụ dẫn suất: Đây là nơi phát hành và mua đi bán lại chứng từ tài chính khác như: Chứng quyền, quyền mua cổ phiếu và hợp đồng quyền chọn.
Trên đây là định nghĩa về thị trường chứng khoán. Vậy thị trường chứng khoán là gì cho ví dụ? Dưới đây là chi tiết về ví dụ thị trường chứng khoán:
Cổ phiếu có thể được phân loại theo quốc gia nơi công ty đó đặt trụ sở. Ví dụ, Nestlé và Novartis có trụ sở tại Thụy Sĩ và được giao dịch tại Sàn giao dịch SIX Thụy Sĩ, vì thế có thể được coi là một phần của thị trường chứng khoán Thụy Sĩ, dù vậy có những cổ phiếu vẫn có thể được giao dịch tại quốc gia khác, ví dụ như Biên lại lưu ký Mỹ (ADR) tại thị trường chứng khoán Hoa Kỳ.
Nhà đầu tư mua cổ phiếu VNM (Vinamilk) với giá 50.000đ/CP, Cổ phiếu đó tăng giá lên 70.000đ/CP như vậy nhà đầu tư có lợi nhuận là 20.000đ/CP. Cũng như vậy nếu nhà đầu tư mua nhiều cổ phiếu hơn.
2. Đặc điểm của thị trường chứng khoán
Sàn chứng khoán có đặc trưng bởi hình thức tài chính trực tiếp và người cần vốn, người cung cấp vốn đều trực tiếp tham gia vào thị trường, không có trung gian tài chính. Đặc điểm của thị trường chứng khoán cơ bản là một thị trường liên tục. Dưới đây là các đặc điểm chính:
- Tính thanh khoản: Khả năng thanh khoản là một trong những đặc điểm của thị trường chứng khoán, tạo nên sự hấp dẫn của thị trường chứng khoán đối với các nhà đầu tư. Tính thanh khoản là khả năng chuyển đổi từ chứng khoán sang tiền mặt và ngược lại. Thường cổ phiếu và trái phiếu có thể chuyển đổi thành tiền mặt trong khoảng 1 đến 2 ngày. Nếu thị trường càng phát triển thì tính thanh khoản càng cao.
- Tính rủi ro: Chứng khoán được coi là tài sản tài chính chịu tác động lớn bởi các loại rủi ro như rủi ro thị trường, rủi ro thanh khoản, rủi ro chính trị, rủi ro thông tin bất cân xứng,…..
- Tính sinh lời: Sàn chứng khoán có thể coi là một kênh đầu tư mang tính sinh lời. Các nhà đầu tư chứng khoán đều có sự kỳ vọng nhận được nguồn thu nhập lớn hơn trong tương lai. Nguồn thu này đến từ việc chia cổ tức hoặc biến động tăng giá chứng khoán.
Ngoài ra đây còn là thị trường gần với thị trường cạnh tranh hoàn hảo. Các nhà đầu tư tự do tham gia vào thị trường, không hề có sự áp đặt giá trên thị trường chứng khoán. Giá cả được hình thành dựa trên quan hệ cung và cầu giữa người bán và người mua.
Đặc điểm giao dịch công khai giúp sàn chứng khoán duy trì tính minh bạch trong giao dịch tài chính.Chính vì tính minh bạch nên những nhà đầu tư tham gia đều nắm được thông tin về giá cổ phiếu đang được giao dịch trên thị trường. Và nhà đầu tư có thể truy cập vào những thông tin tương tự để có thể giao dịch tự do, hiệu quả.
Nhà đầu tư mở tài khoản chứng khoán VPS hoặc chuyển ID môi giới 6327 – Nguyễn Đức Đông hoặc K255 – Nguyễn Thị Phương để được hỗ trợ phần mềm Robot chứng khoán Dstock và phần mềm phân tích cổ phiếu Dchart. Đây là 2 sản phẩm công cụ giúp nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro khi đầu tư và nâng cao hiệu quả lợi nhuận.
3. Chức năng của thị trường chứng khoán
+ Huy động vốn đầu tư
Thông qua đặc điểm của thị trường chứng khoán, chính phủ và chính quyền ở các địa phương huy động được nguồn vốn cho mục đích sử dụng, đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế và các nhu cầu chung của xã hội.Việc các nhà đầu tư mua chứng khoán được các công ty phát hành.
Khi đó số tiền nhàn rỗi của họ sẽ được đưa vào các hoạt động sản xuất kinh doanh. Từ đó góp phần mở rộng sản xuất, hỗ trợ cá hoạt động đầu tư cho công ty. Điều này đã có những tác động quan trọng đến sự phát triển của nền kinh tế hiện nay.
+ Cung cấp môi trường đầu tư
Thị trường chứng khoán đã tạo ra một môi trường đầu tư với các cơ hội lựa chọn phong phú. Tại đây có các loại chứng khoán đa dạng khác nhau về tính chất và thời gian, độ rủi ro, và cho phép các nhà đầu tư có thể lựa chọn các loại hàng hóa để phù hợp với khả năng, mục tiêu, sở thích của riêng mình. Chính điều này nên đã góp phần trong việc làm tăng mức tiết kiệm quốc gia.
+ Tạo tính thanh khoản cho các chứng khoán
Chính nhờ có sàn chứng khoán các nhà đầu tư có thể chuyển đổi từ các chứng khoán sở hữu thành tiền mặt hay các loại chứng khoán khác khi nhà đầu tư cần. Khả năng thanh khoản chính là điểm hấp dẫn của chứng khoán đối với các nhà đầu tư. Đây là yếu tố thể hiện sự linh hoạt, an toàn của vốn đầu tư.
Khi thị trường chứng khoán hoạt động càng năng động và có hiệu quả thì càng có khả năng nâng cao tính thanh khoản của các chứng khoán được giao dịch trên thị trường.
+ Đánh giá hoạt động của các doanh nghiệp
Với những đặc điểm của thị trường chứng khoán về giá chứng khoán và hoạt động của các doanh nghiệp được phản ánh một cách tổng hợp, cụ thể, chính xác, sẽ giúp cho việc đánh giá, so sánh hoạt động của các doanh nghiệp được thuận lợi.
Qua đó sẽ tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và kích thích áp dụng công nghệ mới cũng như cải tiến các sản phẩm mới.
+ Tạo ra môi trường giúp Chính phủ thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô
Qua các chỉ báo của thị trường tài chính phán ảnh động thái của nền kinh tế một cách chính xác, nhạy bén. Khi giá chứng khoán tăng lên cho thấy đầu tư đang mở rộng và nền kinh tế đang tăng trưởng. Ngược lại giá chứng khoán giảm cho thấy các dấu hiệu tiêu cực của nền kinh tế.
Qua đây có thể thấy thị trường chứng khoán là một công cụ quan trọng nhằm giúp chính phủ thực hiện chính sách kinh tế vĩ mô. Từ việc đó chính phủ có thể mua, bán trái phiếu chính phủ để tạo ra các nguồn thu nhằm bù đắp thâm hụt ngân sách và quản lý lạm phát.
4. Có nên đầu tư vào thị trường chứng khoán
Thị trường chứng khoán hiện nay đang là kênh đầu tư để sinh lời lợi nhuận cao, song có một số ý kiến cho rằng đầu tư chứng khoán là một nguồn thu nhập thụ động – không cần phải làm nhiều vẫn có tiền. Ý kiến này là hoàn toàn sai lầm bởi việc đầu tư chứng khoán cần phải có thời gian để quan sát, tìm hiểu, học hỏi tích lũy kinh nghiệm về chứng khoán thì mới tham gia vào thị trường này.
Khi có một khoản tiền tiết kiệm thay vì việc đi gửi ngân hàng với mức lãi suất khoảng 6-7%/năm thì kênh đầu tư chứng khoán có thể giúp nhà đầu tư nhận được mức lãi suất cao và nhiều hơn. Nhiều các chuyên gia tài chính đã đánh giá chứng khoán là một kênh đầu tư tốt và hiệu quả.
Không cần quá nhiều vốn như bất động sản, chỉ cần vài triệu đã có thể đầu tư chứng khoán. Đặc biệt việc lỗ lãi được tính toán rất rõ ràng, nhanh chóng và tiện lợi, thực hiện giao dịch mua và bán trên thị trường dễ dàng, không cần quá nhiều thời gian, tính thanh khoản cao.
Ngoài ra, các sàn chứng khoán tại Việt Nam luôn có sự quản lý chặt chẽ và minh bạch bởi nhiều cơ quan chức năng và các thành viên thị trường. Nên giữa rất nhiều các kênh đầu tư hiện nay, đầu tư vào chứng khoán luôn là một kênh tốt, hiệu quả. Dưới đây là một số lưu ý cho nhà đầu tư khi tham gia thị trường chứng khoán:
- Điều đầu tiên cần làm trước khi đầu tư vào chứn khoán đó là trau dồi kiến thức thật kỹ,thường xuyên trau dồi kiến thức, đọc các báo cáo về tài chính và cách phân tích tình hình kinh tế vi mô vĩ mô..
- Khi đã có một lượng vốn kiến thức, cần xác định loại hình đầu tư chứng khoán mà nhà đầu tư đang hướng đến. Nếu muốn có thêm thu nhập nhà đầu tư nên chọn chứng chỉ quỹ và trái phiếu, Nếu nhà đầu tư thích rủi ro nhưng có thể kiếm lãi nhiều hơn thì lựa chọn cổ phiếu.
- Xác định rõ về số tiền có thể đầu tư, phân bổ danh sách một cách hợp lý nhất
- Với các nhà đầu tư mới chưa tự tin thì nên chọn cho mình một nhà môi giới chứng khoán uy tín
- Khi tham gia quá trình giao dịch cần bám sát xu hướng, cập nhập liên tục những tin tức về thị trường để có thể phân tích và chọn lựa chính xác.
- Luôn sẵn sàng cắt lỗ khi cần để đảm bảo nguồn vốn tránh vào giao dịch khi đang ở trạng thá hoang mang.
5. Các chủ thể tham gia thị trường chứng khoán
a. Chủ thể phát hành chứng khoán
Chủ thể phát hành là các tổ chức thực hiện huy động vốn thông qua thị trường chứng khoán. Đó có thể là Chính phủ, Chính quyền địa phương và các công ty chứng khoán.
- Chính phủ: Phát hành các loại trái phiếu Chính phủ nhằm mục đích huy động tiền để bù đắp thâm hụt ngân sách hoặc thực hiện các công trình quốc gia lớn.
- Chính quyền địa phương: Chủ thể sẽ phát hành trái phiếu địa phương với mục đích huy động tiền đầu tư cho các công trình hoặc chương trình kinh tế, xã hội của địa phương đó.
- Các Công ty: Nhà phát hành huy động vốn đầu tư để phát triển, sản xuất và phát hành trái phiếu công ty hoặc cổ phiếu.
b. Chủ thể đầu tư chứng khoán
Chủ thể đầu tư là các nhà đầu tư thực hiện việc mua và bán chứng khoán trên thị trường để thu được lợi nhuận. Chủ thể đầu tư chứng khoán có 2 loại đó là:
- Nhà đầu tư cá nhân: Đây là các cá nhân, hộ gia đình và những nhà đầu tư có vốn nhàn rỗi tạm thời, tham giá mua bán trên thị trường chứng khoán để tìm kiếm lợi nhuận.
- Nhà đầu tư tổ chức: Đó là các công ty hoặc quỹ đầu tư tham gia giao dịch chứng khoán. Các nhà đầu tư có tổ chức đầu tư thường có lượng tiền vốn lớn và nắm giữ nhiều chứng khoán.
c. Chủ thể vận hành thị trường
Để việc mua bán/bán chứng khoán được diễn ra minh bach, các chủ thể vận hành sẽ đản bảo việc này dựa trên pháp luật và những quy định cụ thể
- Sở giao dịch Chứng khoán: Việc thực hiện vận hành mọi hoạt động của thị trường là cho phép người bán và người mua giao dịch với nhau. Ngoài ra, Sở giao dịch Chứng khoán cũng sẽ đề ra các quy định và thay đổi phù hợp nhằm phát triển thị trường.
- Công ty chứng khoán: Đây được coi là đơn vị trung gian giữa tổ chức phát hành và các bên đầu tư. Để có thể mua bán chứng khoán, các nhà đầu tư cần phải mở tài khoản giao dịch. Sau đó, công ty chứng khoán sẽ cung cấp dịch vụ cơ bản đến nhà đầu tư: Mua/bán chứng khoán, môi giới chứng khoán, kỹ quỹ,….
Ngoài 3 chủ thể chính tham gia tại thị trường còn có một số tổ chức liên quan đến chứng khoán đó là: Cơ quan quản lý Nhà nước, Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán, Tổ chức lưu ký và thah toán bù trừ chứng khoán, Công ty dịch vụ máy tính chứng khoán, Các tổ chức tài trợ chứng khoán,…
6. Nguyên tắc vận hành thị trường chứng khoán
- Cần thực hiện nguyên tắc công khai :Thực chất thị trường chứng khoán là mọi hoạt động đều được phải công bố rõ ràng, dưới sự giám sát của Sở giao dịch chứng khoán. Tất cả các doanh nghiệp niêm yết trên sàn đều phải công khai báo cáo tài chính cũng như thông tin công ty đó. Nguyên tắc Công khai với mục đích đảm bảo các giao dịch trên thị trường một cách minh bạch. Giá cổ phiếu được thành lập một cách công khai mà không có bất kỳ sự thao túng nào.
- Nguyên tắc trung gian: Mua bán chứng khoán đều được thực hiện thông qua một khâu trung gian đó chính là các công ty môi giới chứng khoán. Theo nguyên tắc này, các nhà đầu tư sẽ không thể trực tiếp thỏa thuận được với nhau trong quá trình giao dịch.
- Nguyên tắc đấu giá: Giá chứng khoán được thành lập thông qua việc đấu giá công khai. Nên không có ai có thể cai thiệp vào hệ thống này. Người mua và người bán sẽ đặt lệnh với mức giá mong muốn. Trường hợp 2 mức giá khớp nhau thì cổ phiếu sẽ được giao dịch hệ thống sẽ ưu tiên khớp lệnh với người đặt mua giá cao hơn.
Trên đây là chia sẻ chi tiết về thị trường chứng khoán là gì? Khái niệm, đặc điểm, phân loại và quy định chung. Hy vọng với nhữn thông tin hữu ích bài viết giúp nhà đầu tư có nhìn tổng quan về thị trường chứng khoán và từ đó có kiến thức cơ bản để tự tin tham gia thị trường.
Nhà đầu tư tham khảo một số dịch vụ chứng khoán hiện tại chúng tôi đang cung cấp như: Dữ liệu chứng khoán cho Amibroker, Robot chứng khoán, Youtube chứng khoán,… Hãy truy cập website: chungkhoanlagi.vn hoặc hotline: 0372.095.129 để biết thêm chi tiết.
